
Rozszerzanie diety niemowląt
W rozszerzaniu diety niemowląt, jak i później w ich żywieniu należy zdać sobie sprawę, że sama wartość energetyczna i odżywcza diety nie zawsze jest kwestią najważniejszą. Bardzo wiele czynników ma wpływ na chęć poznawania nowych produktów przez małego człowieka, jak i tempo rozszerzania bazy tych produktów/potraw. Pamiętajmy, aby przed rozpoczęciem rozszerzania diety wziąć pod uwagę zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze niemowlęcia, rozwój fizyczny i motoryczny (ale też emocjonalny!) oraz relacje z rodzicami/opiekunami.
Czy istnieje najlepszy czas na rozpoczęcie rozszerzania diety niemowlaka?Rozszerzanie diety zaczynamy tak naprawdę z uwagi na fakt, że w pierwszych 6 miesiącach życia, oraz w drugim roku dziecko bardzo intensywnie rozwija się pod kątem osiągania nowych umiejętności związanych z przyjmowaniem pokarmów o innej konsystencji niż mleko. Rozwija się motoryka mała (łapanie i przyciąganie produktów), motoryka duża (umiejętność siadania, ze stabilną główką). Następują również zmiany w mięśniach twarzy i języka oraz naturalnych odruchach takich jak wypychanie języka, odkasływanie czy wymiotowanie. Dziecko w tym okresie nabiera również chęci to poznawania nowych smaków i konsystencji.
Co jest bardzo ważne, to fakt, iż po pierwszych 6 miesiącach życia dziecka rośnie zapotrzebowanie na składniki odżywcze i mineralne, których zapasy z życia płodowego są niewystarczające. Szczególna uwagę trzeba położyć na podaży żelaza, cynku i białka.
To gotowość fizyczna małego człowieka powinna decydować, kiedy tak naprawdę kiedy zaczniemy rozszerzać dietę. Zmiany, które powinny nadejść przed rozszerzaniem diety to zmiany anatomiczne w jamie ustnej, stopniowe wycofywanie odruchów koordynacji cyklu ssania , oddychania i połykania, w trakcie ssania piersi/butelki, rozwój motoryki małej (praca rąk, paluszków, języka, warg, żuchwy) oraz rozwój motoryki dużej (kontrolna głowy i szyi).
Cofanie się odruchów i stopniowe pojawianie się świadomego ssania, oddychania oraz połykania zaczyna się około 4 miesiąca życia (4-6). Gotowość małego człowieka do poboru pokarmu z łyżeczki pojawia się zazwyczaj między 3-4 miesiącem, natomiast gotowość do jedzenia samodzielnie pokarmów o stałej konsystencji między 5 a 7 miesiącem.
Umiejętności, które potrzebne są dziecku do pobierania pokarmu o innej konsystencji niż mleko, to:
- Wycofanie się odruchu wypychania języka w przód;
- Utrzymanie stabilnej siedzącej pozycji z podparciem pleców, lub bez podparcia;
- Kontrola i świadomość ruchów głowy i szyi;
- Umiejętność zbierania pokarmów z łyżeczki za pomocą mięśni jamy ustnej i warg *
*Chyba, że zdecydujemy się na rozszerzanie diety metodą BLW, o której więcej informacji zawarliśmy poniżej
Zatem powracając do pytania zasadniczego – Czy istnieje najlepszy czas na rozpoczęcie rozszerzania diety niemowlaka?
Według zaleceń WHO i większości towarzystw naukowych na świecie przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka należy skupić się na wyłącznym karmieniu piersią oraz kontynuowanie go w trakcie rozszerzania diety w kolejnych miesiącach.
Zalecenia wynikają po pierwsze z osiągania określonych umiejętności dziecka w określonych miesiącach życia (dzieci w tym wieku osiągają zazwyczaj sprawność fizyczną potrzebną do pobierania nowych pokarmów) oraz faktu, że pokarm kobiecy dostarcza mu wszystkich niezbędnych składników odżywczych i płynów w pierwszych 6 miesiącach życia. Wyjątek stanowi witamina D i K, które zaleca się suplementować.
O konkretnym momencie rozszerzania diety decydującą kwestią powinna być gotowość dziecka do przyjmowania pokarmów o innej konsystencji niż mleko.
Jaką konsystencje powinny mieć pierwsze posiłki dziecka?Pierwsze 2 lata życia to kluczowy okres dla zdobywania umiejętności mówienia i spożywania napoi oraz pokarmów o różnych konsystencjach. Zmiany rozwojowe (w tym głównie rozwój mięśni twarzy) bezpośrednio wpływają na umiejętność pobierania, smakowania i spożywania pokarmów.
Okno nauki jedzenia innych konsystencji niż płynna przypada między 6 a 9 miesiącem życia. Podawanie tylko gładkich posiłków do 9 miesiąca życia wiąże się ze zwiększonym ryzykiem problemów na nauką jedzenia, akceptacji innych konsystencji, a w efekcie opóźni naukę gryzienia i mówienia.
Schemat zaleceń dotyczący rekomendowanych konsystencji posiłków w poszczególnym okresie życia
Do 6 miesiąca |
Mleko z piersi lub modyfikowane |
4-7 miesiąc |
Mleko + puree, gładkie pasty (ugotowane, zmiksowane warzywa na przykład marchew, puree ziemniaczane, kasza manna, rozgniecione owoce na przykład banan, brzoskwinia) |
7-12 miesiąc |
Mleko + rozdrobnione lub posiekane pokarmy z delikatnymi grudkami (zmielone mięso, gotowane, przetarte warzywa, owoce, ziemniaki; rozgniecione surowe owoce lub warzywa – banan, melon, brzoskwinie, pomidor; kasze, miękkie pieczywo. |
Od 6 miesiąca życia należy stopniowo urozmaicać konsystencję posiłków małego człowieka wraz z wiekiem i nabywaniem przez niego nowych umiejętności. Do 8 miesiąca życia, większość dzieci jest w stanie chwytać pokarmy do rączki i je spożywać, a do 12 miesiąca mogą jeść pokarmy „z rodzinnego stołu”. Konsystencja podawanych posiłków, powinna być zróżnicowana. Należy unikać przedłużonego podawania dziecku płynnych i papkowatych konsystencji, ponieważ negatywnie wpływa to na naukę żucia, mówienia i akceptacji innych smaków w późniejszym okresie.
Należy pamiętać też, że dziecku które nie nauczyło się siedzieć nie wolno wprowadzać innych konsystencji jedzenia– zwiększa to ryzyko zachłyśnięcia i ogranicza odruch wymiotny, który jest odruchem obronnym i bardzo istotnym. Dziecko, które nie jest w stanie utrzymać stabilnej pozycji siedzącej nie jest jeszcze gotowe do rozszerzania diety i samodzielnego jedzenia.
Główne zasady bezpieczeństwa podczas podawania posiłków
- Dziecko powinno być w pozycji siedzącej, szczególnie kiedy podajemy posiłek o innej konsystencji niż gładkie puree;
- Należy podawać pokarmy dostosowane do wieku i umiejętności dziecka;
- Nie zaleca się odwracania uwagi dziecka poprzez włączanie mu telewizora czy filmów na telefonie/tablecie;
- Nie należy podawać dziecku posiłków w ruchu, ponieważ zwiększa to ryzyko zakrztuszenia;
Produkty potencjalnie zwiększające ryzyko zakrztuszenia to przede wszystkim produkty, których dziecko nie jest w stanie rozgnieść w jamie ustnej poprzez przyciśnięcie do podniebienia. Na przykład:
- Surowe, twarde warzywa (marchew, burak, seler, pietruszka);
- Surowe, twarde owoce (jabłko, gruszka);
- Małe, okrągłe produkty – orzechy, winogrona, owoce z pestką w środku;
- Pokrojone w kształt monety parówki, kiełbaski, marchew;
- Nieobrane z błonek owoce cytrusowe;
Mleko to podstawa diety niemowląt i może być podawane jako istotny składnik diety, aż do końca 2 roku życia. Najbardziej zalecanym sposobem żywienia niemowląt i małych dzieci jest podawanie mleka z piersi matki.
WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) zaleca wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka, oraz kontynuowanie tego, razem z wprowadzaniem do diety nowych produktów do końca 2 roku życia.
Jakie są korzyści z karmienia piersią, ze strony dziecka?
- Niższe ryzyko chorób infekcyjnych, układu pokarmowego i alergicznych (astmy, egzemy, chorób atopowych);
- Niżesz ryzyko wystąpienia wad zgryzu;
- Niższe ryzyko nadwagi i otyłości w późniejszych latach życia, a co za tym idzie niższe ryzyko cukrzycy typu II, nadciśnienia i innych chorób metabolicznych;
- Niższe ryzyko wystąpienia chorób autoimmunologicznych (cukrzycy typu I, chorób jelitowych na tle zapalnym);
Jakie są korzyści z karmenia piersią, ze strony matki?
- Pozytywny wpływ na utratę masy ciała i szybszy powrót do wagi sprzed ciąży;
- Zmniejszone ryzyko krwotoków około porodowych (przez wpływ oksytocyny na obkurczanie mięśni macicy);
- Zwiększenie remineralizacji kości i zmniejszone ryzyko wystąpienia osteoporozy i spontanicznych złamań w okresie okołomepauzalnym;
Przeciwskazań do karmienia piersią ze strony dziecka jest bardzo mało i występują bardzo rzadko. Niemniej jednak, istnieją sytuacje kiedy z uwagi na stan zdrowia niemowlaka musimy zrezygnować z tej praktyki i są to: rozpoznana klasyczna galaktozemia oraz wrodzony niedobór laktazy.
Przeciskań do karmienia piersią jest trochę więcej i należą do nich:
- Zakażenie wirusem HIV;
- Zakażenie HTLV- 1 i HTLV-2;
- Choroby psychiczne matki które mogą doprowadzić do skrzywdzenia przez nią dziecka;
- Czynny alkoholizm;
- Przyjmowanie na stałe toksycznych leków;
- Zakażenie (lub podejrzenie) wirusem ebola;
Główną zasadą w okresie karmienia piersią jest karmienie na żądanie, aby nie przekarmiać, ani nie przegładzać dziecka. Wskaźnikami, które świadczą o skutecznym karmieniu mogą być:
- Słyszalny odgłos przełykania przez dziecko;
- 8 karmień w ciągu doby (po około 10 minut z jednej piersi) w tym 1-2 razy w nocy;
- Występowania odruchu wypływu pokarmu z piersi matki;
- Poczucie rozluźnienia w piersiach po karmieniu;
- Dobry humor, zadowolenie dziecka po zakończonym karmieniu;
Mleko modyfikowane
Skład mleka modyfikowanego jest uregulowany prawnie, z uwagi na bezpieczeństwo niemowląt oraz potrzeby pokrycia zapotrzebowania na składniki odżywcze. Na rynku dostępne się mleka o różnych oznaczeniach – 1, 2, 3, 4, 5. Oznaczają one miesiąc życia dziecka, w którym dany producent rekomenduje podawanie jego preparatu, jednak niemowlęta mogą pić mleko nr 1 przez cały okres rozszerzania diety.
Karmienie za pomocą butelki (wielkość porcji, częstotliwość karmień) powinna być zależna od potrzeb dziecka, a przyrosty masy ciała monitorowane, ponieważ karmienie butelką zwiększa ryzyko przekarmienia – mniejsza kontrola nad ilością wypijanego mleka oraz większa łatwość (w porównaniu do piersi) poboru mleka przez dziecko. Ilość mleka, którą dziecko w danej chwili spożyje, powinna być zależna od jego potrzeb i apetytu, a nie od objętości mleka, która została w butelce.
Mleko krowie i napoje roślinne
Nie zaleca się podawania mleka krowiego, lub napojów roślinnych w zamian za mleko kobiece lub modyfikowane. Możemy, używać ich w czasie rozszerzania diety do przygotowywania posiłków, jednak nie powinno się podawać ich jako oddzielny napój w 1 roku życia. Skład mleka krowiego/koziego/owczego oraz napojów roślinnych nie jest odpowiednio dobrany, aby zaspokoić potrzeby dziecka. Zmiana mleka z piersi lub mleka modyfikowanego może skutkować niedożywieniem, zaburzaniem wchłaniania żelaza, nadmiarem podaży białka i wapnia.
Najważniejsze kwestie w rozszerzaniu diety dzieckaZmiana zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze
Po 6 miesiącu życia dziecka, mleko z piersi (lub butelki) stopniowo przestaje być wystarczającym źródłem składników odżywczych, witamin i składników mineralnych. Szczególną uwagę, trzeba skupić na podaż energii oraz żelaza. Należy jednak pamiętać, że zalecenia i normy żywienia nie są zbyt elastyczne i nie należy ich intepretować na 100%, ponieważ w prawdziwym życiu mogą okazać się mało praktyczne. Niemowlęta nigdy nie będą jeść pod jadłospis lub dane zalecenia. Dzieci jędzą zgodnie ze swoim apetytem, humorem i umiejętnościami, dlatego bardzo ważne jest, aby podczas rozszerzania diety podawać pokarmy stałe, nie przestając podawać mleka oraz zacząć rozszerzanie od produktów/potraw o wysokiej gęstości odżywczej (będące również dobrym źródłem żelaza).
Według zaleceń WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) pomiędzy 6 a 8 miesiącem życia dziecka średnia kaloryczność posiłków uzupełniających (wyłączając mleko) powinna wynosić około 200 kcal (w zależności od apetytu), w częstotliwości 2-3 posiłków dziennie, o konsystencji gęstej kaszy/ryżu, gładkich przecierów, przechodząc do rozdrobnionych potraw z rodzinnego stołu. Między 9 a 11 miesiącem kaloryczność posiłków powinna wynosić około 300kcal i mogą to być rozdrobnione posiłki do samodzielnego jedzenia w ilości 3-4 posiłków na dobę, zależnie od apetytu. Między 12 a 23 miesiącem życia, posiłki uzupełniające powinny dostarczać około 550 kcal (pokrojone, lub rozdrobnione w razie potrzeby) i ilości 3-4 dziennie, w zależności od apetytu.
Zaleca się kontynuowanie karmienia piersią na żądanie do końca drugiego roku życia dziecka.
Apetyt i gotowość dziecka to najważniejsze informacje stanowiące o tym, jak duże powinny być porcje posiłków uzupełniających. Indywidualne zapotrzebowanie kaloryczne niemowlęcia zależy od bardzo wielu czynników i nie ma potrzeby dokładnego jego określania. Tak naprawdę, wielkość danej porcji, którą spożyło w danym momencie dziecko (szczególnie jeśli to dopiero początki w rozszerzaniu diety) to najmniej istotna rzecz. To na czym należy najbardziej skupić uwagę to:
- Regularne podawanie posiłków uzupełniających;
- Różnorodność posiłków, smaków i konsystencji;
- Gęstość odżywcza posiłków (kcal + żelazo!);
- Dbałość o dobre relacje z rodzicem/opiekunem podczas podawania posiłków, co skutkuje dobrymi skojarzeniami z jedzeniem;
W czasie rozszerzania diety dziecko powinno spożywać tyle, ile w danym okresie chce i jest gotowe zjeść.
Okres rozszerzania diety jest okresem bardzo ważnym i bardzo wymagającym dla małego człowieka. Dziecko pierwszy raz w swoim życiu próbuje innych, dotąd nieznanych, smaków, konsystencji i potrzebuje czasu oraz spokoju żeby się z tym wszystkim oswoić. Każdego rodzaju kontrola, namowy, karmienie na siłę, odwracanie uwagi i inne zabiegi skutkujące zmuszeniem dziecka do jedzenia zwiększa ryzyko wybiórczości pokarmowej, problemów z jedzeniem i odmowy jedzenia w późniejszym okresie.
Między 2 a 4-6 rokiem życia dziecka, często odnotowywuje się czas, tak zwanej neofobii żywieniowej. Jest to pewnego rodzaju obawa przed próbowaniem nowych, dotąd nieznanych (lub mało poznanych) produktów. Dlatego tak ważna jest różnorodność podczas rozszerzania diety, kiedy powinniśmy wprowadzać do diety dziecka jak najwięcej rodzajów żywności, aby mogło się z nimi oswoić, przed okresem neofobicznym. Ponad to, pamiętajmy, że wielokrotna ekspozycja na nowe potrawy jest w stanie zwiększyć ich akceptacje. Jeśli niemowlę, dwa lub trzy razy odmówi zjedzenia przetartego jabłka, to nie jest powód, aby nie podawać mu tego produktu w przyszłości.
Podsumowując, najważniejsze aspekty rozszerzania diety dziecka to:
- Gotowość rozwojowa;
- Ekspozycja (budowanie okazji to wielokrotnego próbowania poszczególnych produktów);
- Urozmaicenie i różnorodność (produktów i dań o które rozszerzamy dietę);
- Podejście rodziców/opiekunów (spokojne, responsywne, kontrolujące);
- Doświadczenia sensoryczne (dotyk, smak);
Co w praktyce mogą jeść niemowlęta?
Nie ma żadnych zaleceń, które nakazywałyby podawanie dzieciom specjalnych, dedykowanych dla nich posiłków, w postaci słoiczków czy kaszek. To, na co należy zwrócić uwagę to fakt, aby posiłki były pełnowartościowe (dostarczały białka, tłuszczu, węglowodanów i żelaza), bezpieczne (przygotowane w oparciu o odpowiednią higienę, były odpowiednio przechowywane, dobór konsystencji adekwatny do umiejętności i możliwości dziecka) oraz urozmaicone.
Podczas rozszerzania diety, dzieci spożywają bardzo małe porcje, a zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze rośnie w szybkim tempie. Szczególnie należy zadbać o podaż żelaza, cynku, witamin z grupy B i witamin ADEK (rozpuszczalnych w tłuszczach). Stąd, jedną z kluczowych kwestii dotyczących rozszerzania diety jest dobór produktów i potraw o dużej gęstości odżywczej.
Do produktów o dużej gęstości odżywczej zaliczamy produkty bogate w białko (mięso, drób, jaja, nasiona roślin strączkowych), tłuszcze (oleje roślinne, orzechy, awokado) oraz węglowodany (kasze, ryż, pełnoziarniste pieczywo, płatki zbożowe, makaron). Do najlepszych źródeł żelaza w diecie dziecka zaliczamy natomiast mięso ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych, pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy, pestki, kakao i karob.
Produkty dostarczające białka w diecie dziecka
- Mięso – pieczone, gotowane, parowane, duszone. Najlepiej chude (kurczak, indyk, chude części wieprzowiny);
- Ryby – przeciwskazane gatunki ryb to: merlin, miecznik, rekin, makrela królewska, płytecznik. Zaleca się podawanie tłustych ryb, tak jak śledź atlantycki, łosoś, szprot, pstrąg hodowlany, flądra;
- Jajka – Dobrze ścięte, najlepiej gotowane na twardo, lub w formie dobrze ściętej jajecznicy/omleta;
- Nasiona roślin strączkowych– W postaci past kanapkowych, jako dodatek/ baza do zup, pokrojone na drobno tofu;
- Produkty mleczne – naturalne (niesłodzone), pełnotłuste;
Produkty dostarczające węglowodanów w diecie dziecka
- Kasze- jaglana, jęczmienna, owsiana, gryczana, kuskus, bulgur, krakowska;
- Naturalne płatki zbożowe- owsiane, żytnie, jaglane, gryczane;
- Pieczywo– z uwagi na dużą zawartość soli, należy na nie uważać i nie podawać go z dużych ilościach od 0,5 do 1 kromki dziennie
- Makarony
- Mąki i dania mączne
Produkty dostarczające tłuszczów w diecie dziecka
- Oleje roślinne (rzepakowy, oliwa z oliwek)
- Masło
- Orzechy i nasiona (w formie zmielonej, lub w postaci masła orzechowego)
Wyżej wymienione produkty należy zacząć podawać dziecku jak najszybciej od rozpoczęcia rozszerzania diety i kontynuować podawanie ich na co dzień. Szczególnie istotne są produkty bogate w żelazo – należy je podawać regularnie, każdego dnia.
Wszystkie nowe produkty zaleca się wprowadzać stopniowo, w niedużych ilościach, dzięki czemu dajemy szanse układowi pokarmowemu dziecka przyzwyczaić się do trawienia zupełnie nowych pokarmów.
Produkty przeciwskazane w diecie dziecka
- Sól- Jej zbyt wysoka podaż w diecie dziecka skutkuje większym ryzykiem chorób układu krążenia (w tym nadciśnienia) oraz obciążenia pracy nerek. Nie zaleca się dodawania soli do potraw niemowląt, ponieważ wiąże się to z większą naturalną preferencją słonego smaku i słonych potraw, a to zwiększa ryzyko nadwagi lub otyłości w latach późniejszych. Produkty naturalnie bogate w sól (ogórki kiszone ser feta) powinny pojawiać się w diecie jak najrzadziej.
- Cukier – Dodawanie cukru do pierwszych posiłków dziecka wzmacnia u niego preferencję słodkiego smaku. Niezależnie, czy słodzimy cukrem, miodem, syropem klonowym czy z agawy- tego typu produkty nadają potrawom smak słodki, czego dziecko będzie szukało w innych posiłkach, ponieważ szybko się do niego przyzwyczai. Słodzenie pokarmów znacznie utrudnia dalsze rozszerzanie diety o nowe niesłodkie potrawy i utrudnia dziecku naukę nowych smaków. Nadmiar cukrów prostych negatywnie pływa na zdrowie i funkcjonowanie organizmu i wiąże się z wyższym ryzykiem próchnicy, cukrzycy typu II, nadwagi, insulinooporności oraz niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Potraw dla dzieci lepiej w ogóle nie dosładzać, a smak słodki najlepiej uzyskiwać przez dodatek owoców.
- Produkty stwarzające ryzyko zatrucia pokarmowego – surowe/niedogotowane jajka (kogiel mogiel, jajka sadzone, deser typu tiramisu), grzyby leśne, niepasteryzowane mleko (i posiłki z jego użyciem na surowo), kiełki (ryzyko zatrucia listerią)
- Mleko ryżowe– nie zaleca się podawania napoju ryżowego małym dzieciom, aby ograniczyć ryzyko zatrucia nieorganicznym arsenem (związku o działaniu kancerogennym). Ryż, spośród innych zbóż charakteryzuje się kumulacją większej ilości arsenu, spośród innych zbóć, stąd nie powinien być to jedyny albo główny produkt zbożowy w diecie dziecka. Niemniej, kaszki ryżowe i ryż można podawać jako element zróżnicowanej diety.
- Koper włoski – Koper włoski zawiera estragol, związek uznawany za toksyczny i kancerogenny. Nie zaleca się podawania go ani kobietom w trakcie laktacji, ani dzieciom do 4 roku życia, z uwagi na potencjalne ryzyko zdrowotne i brak potwierdzonego bezpieczeństwa.
- Miód– Po pierwsze, ze względu na to, że nadaje słodki smak, podobnie jak cukier, nie powinien być obecny w diecie dziecka. Po drugie, jego spożycie może wywołać botulizm dziecięcy (ryzyko obecności przetrwalników Clostridium Botulinum). Biorąc pod uwagę ryzyko wystąpienia botulizmu, po pierwszym roku życia, podawanie miodu jest bezpieczne, natomiast z uwagi zalecenia dotyczące ograniczenia cukrów prostych w diecie dziecka, nie zaleca się tego robić.
- Soki owocowe – Nie zaleca się podawania soków owocowych (kupnych, robionych w domu, wyciskanych). Ich obecność w diecie dziecka niesie ryzyko nadmiernej masy ciała, próchnicy oraz skutkować może mniejszym spożyciem pełnowartościowych posiłków. Wypełnienie żołądka sokiem, lub musem owocowym ogranicza jego pojemność, a tym samym utrudnia spożycie potraw o dużej gęstości odżywczej.
Napoje podczas rozszerzania diety
Głównymi napojami podczas rozszerzania diety powinno być mleko oraz woda. Nie ma potrzeby podawać innych napojów dziecku. Podawanie wody podczas rozszerzania diety jest szczególnie istotne, ponieważ dzięki temu ma okazje uczyć się picia z kubeczka/ bidonu, poznaje smak wody oraz buduje się w nim nawyk jej picia. Zalecana jest woda źródlana, lub mineralna niskozmineralizowana.
BLW- co to jest, główne zasady, wady i zaletyBLW, bezpośrednio tłumacząc z języka angielskiego, oznacza weaning – wprowardzanie pokarmów do diety dziecka oraz baby-led – kierowane przez niemowlę. Czyli rozszerzenie diety, kierowane przez dziecko. W Polsce zazwyczaj określa się to: BOBAS LUBI WYBÓR.
Głównym założeniem BLW jest fakt, że dziecko jest zdolne do samodzielnego jedzenia. Powinno ono wykazywać zaangażowanie, ciekawość i zainteresowanie oraz samemu sięgać po przygotowane mu posiłki / produkty (oczywiście kiedy osiągnie wspomnianą wcześniej gotowość motoryczną i fizyczną). To czy dany posiłek dziecko zje, zależy tylko od niego. Podstawą diety zostaje cały czas mleko, a rodzice lub opiekunowie dbają aby proponować posiłki z odpowiednią częstotliwością oraz w bezpiecznych warunkach.
Dokładnie opracowana definicja metody BLW brzmi: „BLW to takie postępowanie, w którym niemowlę karmi się samodzielnie, a karmienie przez rodzica czy podawanie gładkich przecierów może zdarzać się okazyjnie, do 10% całkowitego czasu karmienia”.
BLW nie polega tylko i wyłącznie na podawaniu gotowych kawałków dziecku o samodzielnego chwytania i spożywania, ale również rozszerzaniu diety w tempie, które ono dyktuje.
Podstawową różnicą pomiędzy tradycyjnym rozszerzaniem diety przez rodzica a metodą BLW, jest sposób przygotowania posiłków (dziecko musi chwycić dany posiłek w rączkę i włożyć do buzi) oraz brak, lub minimum karmienia łyżeczką.
BLW w praktyce
- Dziecko musi być fizycznie i motorycznie gotowe – siedząca pozycja, spokój, podparte nóżki, stabilna głowa;
- Posiłki – przygotowane w sposób, aby można było je chwytać piąstką (później paluszkami), z czasem nabierać sztućcami i włożyć do buzi. Uwaga na produkty, które mogą doprowadzić do zakrztuszenia!;
- Konsystencja – na początku miękka, do zgniecenia dziąsłami i językiem, duże kawałki do chwycenia całą rączką. Z czasem kawałki mogą być mniejsze, bardziej twarde;
- Przykłady- owoce i warzywa (gotowane, pieczone, lub surowe), produkty zbożowe (kasze, ryż, makarony, posiłki mączne – naleśniki/pancake, pieczywo, płatki zbożowe), mięso, ryby (pieczone, duszone, w formie pulpetów), jaja (gotowane, jajecznica, omlet, muffinki), strączki (pasty, kotleciki, jako dodatek do dania, tofu w paskach lub kostce), tłuszcze (zmielone orzechy, lub nasiona, masło orzechowe jako dodatek, masło), nabiał (twaróg, jogurt naturalny);
Alergie pokarmowe
Najczęściej występujące alergie pokarmowe u dzieci to alergie na białka mleka krowiego oraz jaja. Następnie na orzechy ziemne, cytrusy, inne rodzaje orzechów, kakao, seler, sezam i pszenicę.
Zgodnie z wynikami badań z ostatnich lat oraz metaanaliz i przeglądów zaleca się wprowadzenie potencjalnych alergenów do diety dziecka, w takim samym tempie, jak reszty składników (nie wcześniej i nie później).
Mleko krowie można podawać jako składnik dań, lub same w formie fermentowanych produktów mlecznych, mając na uwadze, że mleko nie powinno być surowe oraz nie zaleca się stosowania go ZAMIAST mleka z piersi lub modyfikowanego.
Jaja na początku najlepiej podawać ugotowane, najlepiej podczas kontynuowania karmienia piersią. Zwlekanie z podawaniem jajek w okresie rozszerzania diety, może skutkować zwiększeniem ryzyka alergii na ten produkt.
Orzechy ziemne zaleca się wprowadzać do diety jeszcze w trakcie karmienia piersią (najlepiej od początku między 4-11 miesiącem). Porcja: od 1-2 łyżeczki masła orzechowego / mąki z orzechów/ zmielonych orzechów ziemnych jako dodatek do posiłku, 1-3 razy w tygodniu.
Gluten zaleca się wprowadzać do diety tak jak każde inne produkty, najlepiej pomiędzy 4 a 7 miesiącem życia. Przykłady posiłków: zupka zagęszczona zawiesiną mąki, kanapka, kasza/makaron.
Diety eliminacyjne
Dietę eliminacyjną należy wprowadzić do diety dziecka, tylko w 2 przypadkach: kiedy chcemy potwierdzić objawy, jeszcze przed oficjalnym stwierdzeniem alergii, lub po stwierdzeniu alergii pokarmowej.
Chcąc potwierdzić alergię na dany produkt, należy wyeliminować go całkowicie z diety na 3 – 4 tygodnie (lub do ustąpienia objawów), po czym dokonać próby ekspozycji. Jeżeli dana alergia się potwierdzi i po wprowadzeniu produktu z powrotem do diety wrócą objawy, należy go wyeliminować na dłuższy czas, pod kontrolą alergologa. Jeśli alergia nie zostanie potwierdzona (brak nawrotu objawów lub brak poprawy po jego odstawieniu) nie ma podstaw aby eliminować dany produkt z diety dziecka, a przyczyny wystąpienia objawów należy szukać gdzie indziej.
Diagnostykę oraz próbę ekspozycji powinien zalecić lekarz
Alergie pokarmowe NIE są przeciwskazaniem do karmienia piersią. Wręcz przeciwnie, dobrze jest je kontynuować ponieważ mleko matki zawiera składniki wspomagające układ odpornościowy dziecka oraz mikrobom jelitowy, który bierze udział w programowaniu jego odpowiedzi immunologicznych. Należy jednak pamiętać, że dieta eliminacyjna może być potrzebna zarówno u dziecka jak i u matki.
Zaparcia
Absolutnie normalnym i naturalnym zjawiskiem jest zmiana częstości wypróżnień i konsystencji stolca podczas rozszerzania diety u małego człowieka. Większość stwierdzonych zaparć (ok. 95%) to zaparcia czynnościowe, czyli niebędące skutkiem choroby lub wady rozwojowej. Zaparcie możemy stwierdzić, kiedy problemy z wypróżnieniem ponad 2 tygodnie i jest widoczny ból podczas niego.
Głównymi błędami podczas rozszerzania diety, które mogą doprowadzić do zaparć to brak podawania dziecku wody (po 6 miesiącu), zbyt mała ilość błonnika pokarmowego (świeżych warzyw/pełnoziarnistych produktów zbożowych), przewaga w diecie oczyszczonych przetworów zbożowych (kleiki ryżowe, kaszki błyskawiczne, słodkie kaszki, deserki itp.) lub szybka zbyt szybkie zaprzestanie podawanie mleka na rzecz pokarmów stałych (gwałtowna zmiana konsystencji).